Trong những năm gần đây, doanh nghiệp SME tại Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ, dịch vụ và xuất khẩu. Doanh nghiệp SME tại Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa phát triển, với sự hỗ trợ của chính phủ và những doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp SME có thể phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới.
Doanh nghiệp SME là gì?
SME là viết tắt của cụm từ Small and Medium Enterprise, dịch sang tiếng Việt là Doanh nghiệp vừa và nhỏ. Doanh nghiệp SME là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ về mặt vốn, lao động hay doanh thu. Thường có số lượng nhân viên ở một ngưỡng nhất định. Các doanh nghiệp SME đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.
Thực tế, loại hình doanh nghiệp SME chiếm khoảng 95% tổng số doanh nghiệp trên toàn thế giới. Đây là mô hình kinh doanh có sự phát triển vượt bậc tại Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung. SME thường bị nhầm lẫn với Startup, tuy nhiên, 2 mô hình này hoàn toàn khác biệt.
>> Tham khảo: Top 20+ cuốn sách hay về kinh doanh nổi tiếng nên đọc
Phân biệt doanh nghiệp SME và Startup
Đôi khi ranh giới giữa doanh nghiệp SME và Startup có thể mờ nhạt và chồng chéo. Bởi một số doanh nghiệp có thể bắt đầu từ một Startup, sau đó trở thành SME khi đã hoạt động ổn định. Sự phân biệt giữa SME và Startup cũng có thể khác nhau tùy theo từng quốc gia và khu vực.
|
Đặc điểm |
Doanh nghiệp SME |
Startup |
|
Kích thước |
Nhỏ và vừa |
Nhỏ |
|
Tuổi đời |
Thường đã hoạt động trên thị trường một thời gian |
Mới thành lập |
|
Mô hình kinh doanh |
Có thể là mô hình mới hoặc đã được chứng minh |
Thường là mô hình mới, sáng tạo |
|
Mục tiêu |
Phát triển bền vững, ổn định |
Tăng trưởng nhanh, đột phá |
|
Lợi nhuận |
Thường có lãi ngay từ đầu |
Có thể lỗ trong thời gian đầu |
|
Khả năng cạnh tranh |
Tương đối cao |
Cao |
|
Yêu cầu vốn |
Ít hơn |
Nhiều hơn |
|
Hỗ trợ |
Được hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức |
Thường được hỗ trợ từ các nhà đầu tư mạo hiểm |
|
Ứng dụng công nghệ |
Có thể sử dụng công nghệ thông thường và chỉ nâng cấp khi muốn đạt hiệu quả cũng như lợi nhuận tài chính cao hơn |
Thiết bị cần tiên tiến hơn những gì đã có sẵn, nhằm đạt được mục tiêu cốt lõi đề ra |
Vai trò của doanh nghiệp SME trong nền kinh tế
Tạo việc làm và giảm tỷ lệ thất nghiệp
SME tạo ra nhiều việc làm hơn các doanh nghiệp lớn bởi chúng thường có quy mô nhỏ và sử dụng ít vốn hơn. Điều này giúp SME dễ tiếp cận hơn với các nguồn lực và cơ hội kinh doanh, đồng thời giúp chúng tạo ra nhiều việc làm cho người lao động có trình độ và kinh nghiệm thấp hơn.
SME đồng thời cũng tạo ra nhiều việc làm hơn trong các lĩnh vực và khu vực mà các doanh nghiệp lớn thường không hoạt động. Doanh nghiệp SME thường linh hoạt và thích ứng hơn với những thay đổi trong thị trường, đồng thời có thể đáp ứng nhu cầu của các thị trường ngách. Khi tạo ra nhiều việc làm, doanh nghiệp SME góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp. Giúp cải thiện đời sống kinh tế của người dân và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
Doanh nghiệp SME thường linh hoạt và có khả năng thích nghi nhanh chóng với thay đổi trong môi trường kinh doanh. Kích thích sự sáng tạo và đổi mới, SME có thể tạo ra các ý tưởng mới, sản phẩm và dịch vụ tiên tiến, góp phần tăng cường sự cạnh tranh và đổi mới chung trong nền kinh tế.
Bằng cách gia tăng sản xuất, cung cấp hàng hóa, dịch vụ, SME đóng góp rất lớn vào việc thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế. Đồng thời giúp phân phối tài nguyên kinh tế một cách rộng rãi và công bằng hơn. Bởi SME thường hoạt động tại các khu vực nông thôn và vùng nghèo, tạo ra cơ hội kinh doanh và phát triển cho các cộng đồng địa phương, giảm bớt khoảng cách phát triển giữa các khu vực.
Sản xuất hàng hóa và dịch vụ đa dạng
Doanh nghiệp SME có thể tìm kiếm cơ hội ở các thị trường mới hoặc các phân khúc thị trường chưa được khai thác. Bằng cách nghiên cứu và hiểu rõ nhu cầu của khách hàng trong các thị trường này, SME có thể phát triển sản phẩm/ dịch vụ mới để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.
Sự linh hoạt, sáng tạo và khả năng thích ứng của SME giúp đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường, tạo ra lợi ích kinh tế cho cả doanh nghiệp và cộng đồng.
Phát triển kinh tế khu vực
SME thường có mối liên kết chặt chẽ với các nhà cung ứng và khách hàng địa phương. Việc tích cực tham gia vào chuỗi cung ứng địa phương giúp tăng cường mối quan hệ kinh tế trong khu vực, tạo ra sự tương tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa các doanh nghiệp và tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực.
Một số doanh nghiệp SMEs cũng có khả năng xuất khẩu sản phẩm, hàng hóa. Việc mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ mang lại lợi nhuận cho các doanh nghiệp mà còn tạo ra thu nhập cho khu vực và góp phần vào cân đối thương mại quốc tế.
Nâng cao GDP quốc gia
SME thường có khả năng tăng trưởng nhanh hơn so với các doanh nghiệp lớn. Sự tăng trưởng này góp phần vào sự phát triển kinh tế tổng thể của quốc gia, đẩy mạnh hoạt động sản xuất, xuất khẩu và dịch vụ.
Theo Bộ Tài Chính, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) là lực lượng quan trọng trong việc đóng góp 40% GDP, giải quyết việc làm cho hơn 60% lao động, có mặt tại khắp các địa bàn từ thành thị tới nông thôn, miền núi, biên giới và hải đảo trên cả nước.
Phân loại doanh nghiệp SME
|
Lĩnh vực |
Doanh nghiệp siêu nhỏ |
Doanh nghiệp nhỏ |
Doanh nghiệp vừa |
|
Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và công nghiệp, xây dựng |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 10 người Tổng doanh thu một năm không quá 3 tỷ hoặc tổng nguồn vốn không quá 3 tỷ đồng. |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 100 người Tổng doanh thu một năm không quá 50 tỷ hoặc tổng nguồn vốn không quá 20 tỷ đồng Không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 200 người Tổng doanh thu một năm không quá 200 tỷ hoặc tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng Không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ theo quy định |
|
Thương mại, dịch vụ |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 10 người. Tổng doanh thu của năm không quá 10 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 3 tỷ đồng. |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 50 người. Tổng doanh thu của năm không quá 100 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 50 tỷ đồng. Không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định. |
Số lao động đóng BHXH bình quân 1 năm không quá 100 người. Tổng doanh thu của năm không quá 300 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng Không phải là doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định. |
Cơ hội và thách thức của của doanh nghiệp SME
Cơ hội
-
Thị trường và nguồn nhân lực dồi dào: Việt Nam là một quốc gia có dân số đông và trẻ, với lực lượng lao động dồi dào và chi phí nhân công thấp. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp SME trong việc tiếp cận và thu hút nhân tài.
-
Ưu tiên ứng dụng công nghệ: Trong thời đại công nghệ số và công cuộc chuyển đổi số, các doanh nghiệp SME có thể dễ dàng tiếp cận và ứng dụng các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả hoạt động.
-
Đổi mới sáng tạo: Doanh nghiệp SME thường có khả năng đổi mới và thích ứng nhanh với thị trường. Giúp họ có thể tận dụng các cơ hội mới và vượt qua các thách thức.
-
Thị trường nội địa ngày càng lớn mạnh: Thị trường nội địa Việt Nam đang ngày càng lớn mạnh, với dân số đông và thu nhập tăng. Tạo ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp SME cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho người tiêu dùng trong nước.
-
Sự hỗ trợ của Chính phủ: Chính phủ Việt Nam đang có nhiều chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp SME, bao gồm các chính sách về vốn, thuế, đào tạo và phát triển thị trường.
Thách thức
-
Khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng: Doanh nghiệp SME thường có quy mô nhỏ, tài sản thế chấp hạn chế nên khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng.
-
Trình độ quản lý và nhân lực hạn chế: Nhiều doanh nghiệp SME còn hạn chế về trình độ quản lý và nhân lực. Dẫn đến các rủi ro trong hoạt động kinh doanh.
-
Cạnh tranh gay gắt: Doanh nghiệp SME phải cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn, có nguồn lực lớn mạnh. Khiến họ gặp khó khăn trong việc mở rộng thị trường và phát triển kinh doanh.
-
Thay đổi nhanh chóng của công nghệ: Công nghệ thay đổi nhanh chóng khiến các doanh nghiệp SME cần phải liên tục cập nhật để không bị tụt hậu so với các đối thủ cạnh tranh.
-
Khó tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu: Tuy hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu mang lại lợi ích quản lý cạnh tranh và giảm thiểu rủi ro cho các doanh nghiệp, nhưng việc tiếp cận công nghệ sản xuất vẫn gặp nhiều hạn chế, dẫn đến năng suất thấp và thiếu hụt nhân lực trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Điều này khiến SME phải đối mặt liên tục với khó khăn khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng kết nối với các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).
-
Lỗ hổng quản trị: Các lãnh đạo của SME chưa đầu tư đủ kinh phí để triển khai chiến lược Marketing cho thương hiệu và sản phẩm, làm giảm hiệu quả cải thiện doanh số. Hơn nữa, cơ chế thông tin hạn chế, thiếu hụt nguồn lực và công tác quản trị cũng gặp vướng mắc càng dễ rơi vào tình trạng này.
Các nhóm ngành nghề phổ biến tại doanh nghiệp SME
Các nhóm ngành nghề phổ biến tại doanh nghiệp SME cũng phản ánh những nhu cầu và xu hướng phát triển của nền kinh tế Việt Nam.
Theo loại hình kinh doanh, các nhóm ngành nghề phổ biến tại doanh nghiệp SME bao gồm:
-
Thương mại: Bán lẻ, bán buôn, phân phối, đại lý,...
-
Dịch vụ: Du lịch, vận tải, logistics, giáo dục, đào tạo, y tế, chăm sóc sức khỏe,...
-
Sản xuất: Chế biến, lắp ráp, sản xuất hàng tiêu dùng,...
-
Xây dựng: Xây dựng dân dụng, xây dựng công nghiệp, xây dựng hạ tầng,...
Theo ngành nghề cụ thể, một số nhóm ngành nghề phổ biến tại doanh nghiệp SME có thể kể đến như:
-
Công nghệ thông tin: Phát triển phần mềm, thiết kế website, dịch vụ IT,...
-
Giáo dục: Trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, Cao đẳng, Đại học,...
-
Thực phẩm và đồ uống: Sản xuất thực phẩm, đồ uống, nhà hàng, khách sạn,...
-
May mặc và da giày: Sản xuất may mặc, giày da,...
-
Xây dựng: Xây dựng dân dụng, xây dựng công nghiệp, xây dựng hạ tầng,...
-
Thương mại điện tử: Bán lẻ trực tuyến, bán buôn trực tuyến,...
-
Logistics: Vận tải hàng hóa, kho bãi,...
-
Du lịch: Lữ hành, khách sạn, nhà hàng,...
Một số câu hỏi thường gặp về doanh nghiệp SME
Tại sao doanh nghiệp SME thất bại?
-
Không hiểu nhu cầu thị trường: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến thất bại của doanh nghiệp SME. Doanh nghiệp không hiểu nhu cầu của khách hàng, không có sản phẩm/ dịch vụ phù hợp với thị trường sẽ khó có thể tồn tại và phát triển.
-
Quản lý kém: Doanh nghiệp không có kế hoạch kinh doanh rõ ràng, quản lý tài chính kém, quản lý nhân sự kém sẽ không thể vận hành hiệu quả và dẫn đến thua lỗ.
-
Thiếu vốn: Doanh nghiệp SME thường có quy mô nhỏ, vốn hạn chế nên khó có thể cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn. Doanh nghiệp không có đủ vốn để đầu tư cho sản xuất, marketing, nghiên cứu và phát triển sẽ khó có thể phát triển và mở rộng thị trường.
-
Cạnh tranh gay gắt: Thị trường ngày càng cạnh tranh gay gắt, các doanh nghiệp SME phải đối mặt với nhiều đối thủ lớn, có tiềm lực tài chính và kinh nghiệm dày dặn. Doanh nghiệp không có khả năng cạnh tranh về giá, chất lượng sản phẩm/dịch vụ sẽ rất dễ bị đào thải.
-
Rủi ro thị trường: Doanh nghiệp SME thường có quy mô nhỏ, sức chống chịu kém nên dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố rủi ro thị trường như biến động kinh tế, chính trị, thiên tai, dịch bệnh,...
Bắt đầu một doanh nghiệp SME như thế nào?
Bắt đầu một doanh nghiệp SME là một quá trình đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và sự chuẩn bị.
-
Xác định nguồn vốn và quy mô kinh doanh
-
Tìm kiếm ý tưởng kinh doanh
-
Nghiên cứu thị trường và tìm nguồn cung ứng
-
Tính toán giá thành sản phẩm
-
Xây dựng đội ngũ Marketing và lập kế hoạch truyền thông
-
Thành lập doanh nghiệp và xin giấy phép kinh doanh
SME góp phần quan trọng vào việc phân tán rủi ro kinh tế. Thay vì dựa vào một số ít công ty lớn, sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của sự suy thoái lớn đối với toàn bộ hệ thống kinh tế. Điều này tạo điều kiện cho sự ổn định và sự phục hồi nhanh chóng sau những thách thức kinh tế.
Muốn tồn tại và phát triển bền vững, các doanh nghiệp SME cần chủ động đổi mới, sáng tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh. Các doanh nghiệp cần chú trọng đến việc phát triển sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đồng thời, luôn cập nhật và tận dụng các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả hoạt động.
Trong tương lai, các doanh nghiệp SME sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế và xã hội. Sự khéo léo, sáng tạo và năng động của SME sẽ tiếp tục thúc đẩy sự cạnh tranh và đem lại những cơ hội mới cho nền kinh tế toàn cầu. Với sự hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi, SME có thể tiếp tục phát triển và trở thành những động lực chính của sự tiến bộ và thịnh vượng.
