Cuộc đua hướng tới phát triển bền vững đang thay đổi cách các doanh nghiệp hoạt động, sản xuất và kinh doanh. Không chỉ là xu hướng, doanh nghiệp xanh còn là chìa khóa để thích nghi với một thế giới đầy biến động. Từ việc giảm lượng khí thải carbon đến cải tiến chuỗi cung ứng, hành trình này đòi hỏi nỗ lực, sáng tạo và tầm nhìn dài hạn.
Doanh nghiệp xanh là gì?
Doanh nghiệp xanh (Green Business) hay doanh nghiệp bền vững là những tổ chức kinh doanh cam kết giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thông qua việc tối ưu hóa quy trình sản xuất, sử dụng tài nguyên một cách bền vững và áp dụng các giải pháp công nghệ thân thiện với môi trường. Các doanh nghiệp này tập trung vào việc tích hợp các yếu tố môi trường vào mọi khía cạnh hoạt động, từ thiết kế sản phẩm, lựa chọn nguyên liệu đến vận hành chuỗi cung ứng.
Mỗi năm, một doanh nghiệp văn phòng điển hình có thể tạo ra 1 - 6 tấn CO2. Trong đó, ngành công nghiệp điện là chiếm khoảng 38% lượng khí thải CO2 (2023). Các hiệp định quốc tế như Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu hay các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc đã thúc đẩy các doanh nghiệp tích cực áp dụng mô hình kinh doanh bền vững. Tại Việt Nam, khái niệm doanh nghiệp xanh ngày càng được biết đến rộng rãi, đặc biệt trong các ngành như sản xuất, nông nghiệp và năng lượng.
Doanh nghiệp xanh là những tổ chức giảm thiểu và không tác động tiêu cực đến môi trường
Lợi ích của doanh nghiệp xanh
Với những hoạt động sản xuất và kinh doanh hướng tới sự bền vững, doanh nghiệp xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn đóng góp tích cực vào xã hội.
Giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường
Bằng cách sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió hoặc đầu tư vào công nghệ sản xuất sạch, các doanh nghiệp có thể giảm đáng kể lượng khí thải carbon - yếu tố chính gây hiệu ứng nhà kính. Đồng thời, việc áp dụng các phương pháp xử lý rác thải thân thiện với môi trường, tái chế và giảm sử dụng tài nguyên không tái tạo không chỉ bảo vệ hệ sinh thái mà còn góp phần xây dựng một tương lai bền vững. Điều này cho thấy, doanh nghiệp không chỉ là nơi sản xuất kinh doanh mà còn mang trách nhiệm xã hội sâu sắc.
Nâng cao hình ảnh và uy tín
Một số cuộc khảo sát đã diễn ra và nhận thấy rằng, khoảng 88% người tiêu dùng sẽ trung thành và 87% người có cái nhìn tích cực hơn với một công ty ủng hộ các vấn đề xã hội hoặc môi trường. Do đó, một doanh nghiệp xanh không chỉ dừng lại ở việc tạo ra lợi nhuận mà còn thể hiện sự cam kết đối với cộng đồng và môi trường. Sự khác biệt này giúp doanh nghiệp chiếm được cảm tình và sự tin tưởng của khách hàng, đặc biệt khi những người tiêu dùng ngày càng có ý thức cao về trách nhiệm xã hội.
Không chỉ vậy, hoạt động kinh doanh bền vững còn giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội hợp tác với các đối tác, nhà đầu tư có cùng tầm nhìn. Trong thời đại truyền thông phát triển, hình ảnh doanh nghiệp xanh dễ dàng trở thành câu chuyện truyền cảm hứng, từ đó gia tăng uy tín và giá trị thương hiệu.
Tiết kiệm chi phí
Việc sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm lượng chất thải không chỉ giúp giảm tác động đến môi trường mà còn tiết kiệm chi phí vận hành. Hơn nữa, doanh nghiệp cũng có thể hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi và hỗ trợ từ chính phủ khi thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định và giảm rủi ro tài chính. Một nghiên cứu thực tế cho thấy, 40% doanh nghiệp tham gia vào chuyển đổi xanh đã chứng kiến doanh thu tăng trưởng mạnh và 34% đã tiết kiệm được chi phí đáng kể.
Tạo môi trường làm việc lành mạnh
Doanh nghiệp xanh cũng đóng góp vào việc tạo ra một môi trường làm việc lành mạnh cho nhân viên. Bằng cách cung cấp không gian làm việc thân thiện với sức khỏe như sử dụng vật liệu xây dựng không chứa hóa chất độc hại, thiết kế không gian làm việc xanh và khuyến khích lối sống bền vững, doanh nghiệp không chỉ bảo vệ sức khỏe nhân viên mà còn gia tăng sự hài lòng và năng suất làm việc. Môi trường làm việc tích cực và có trách nhiệm cũng giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân nhân tài, đồng thời tạo ra sự gắn kết bền vững trong nội bộ.
Những doanh nghiệp xanh có khả năng thu hút được nhiều khách hàng tiềm năng và nhà đầu tư
Tiêu chí đánh giá doanh nghiệp xanh
Để được công nhận là “Doanh nghiệp Xanh”, các tổ chức cần đáp ứng các tiêu chí chính, cụ thể như sau:
- Tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường, đảm bảo minh bạch và trách nhiệm trong mọi hoạt động sản xuất kinh doanh.
- Áp dụng các quy chuẩn và tiêu chuẩn môi trường, từ kiểm soát khí thải đến quản lý chất thải rắn, là yếu tố quan trọng để đảm bảo hoạt động sản xuất không gây tổn hại đến hệ sinh thái.
- Hoàn thiện hồ sơ và quản lý môi trường như kế hoạch giảm thiểu rủi ro và báo cáo định kỳ về tác động môi trường.
Các bước triển khai doanh nghiệp xanh
- Bước 1: Tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ môi trường
- Bước 2: Phát triển hệ thống quản lý môi trường
- Bước 3: Thiết lập văn phòng xanh
- Bước 4: Mua sắm xanh
- Bước 5: Thực hiện các biện pháp xanh
- Bước 6: Truyền thông và nâng cao nhận thức
- Bước 7: Đánh giá và cải tiến liên tục
Bước 1: Tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ môi trường
Việc tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ môi trường là nền tảng quan trọng trong quá trình xây dựng doanh nghiệp xanh. Doanh nghiệp cần tìm hiểu và áp dụng các quy định, tiêu chuẩn môi trường hiện hành để đảm bảo mọi hoạt động kinh doanh đều bảo vệ và không gây hại đến hệ sinh thái xung quanh.
Để thực hiện bước này, doanh nghiệp cần nhận thức rõ ràng về các quy định pháp lý liên quan đến bảo vệ môi trường, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn về xử lý chất thải, giảm khí thải, và tiết kiệm năng lượng, tài nguyên trong toàn bộ quy trình sản xuất và cung cấp dịch vụ. Tuân thủ các yêu cầu môi trường không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn là bước khởi đầu vững chắc để xây dựng hình ảnh doanh nghiệp xanh bền vững.
Bước 2: Phát triển hệ thống quản lý môi trường
Xây dựng và triển khai một hệ thống quản lý môi trường (EMS) giúp doanh nghiệp giám sát, kiểm soát và cải tiến các hoạt động của mình liên quan đến môi trường. Hệ thống này bao gồm việc thiết lập các mục tiêu môi trường, theo dõi tác động môi trường của các quá trình sản xuất và dịch vụ và phát triển các kế hoạch hành động để giảm thiểu tác động tiêu cực.
Một kế hoạch quản lý môi trường hợp lý và hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu đáng kể các tác động môi trường và khuyến khích việc thực hành doanh nghiệp xanh.
Bước 3: Thiết lập văn phòng xanh
Văn phòng xanh không chỉ là không gian làm việc thân thiện với môi trường mà còn là hình mẫu cho việc áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường ngay trong môi trường làm việc. Theo đó, doanh nghiệp có thể giảm thiểu sử dụng giấy, khuyến khích tái chế, sử dụng ánh sáng và thiết bị tiết kiệm năng lượng, đồng thời đảm bảo không khí trong văn phòng luôn sạch và trong lành. Văn phòng xanh cũng cần được trang bị các thiết bị thân thiện với môi trường như máy in tiết kiệm năng lượng, đèn LED và hệ thống điều hòa không khí hiệu quả.
Bước 4: Mua sắm xanh
Doanh nghiệp cần tích hợp các yếu tố bảo vệ môi trường vào quá trình mua sắm như lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ và vật tư có nguồn gốc bền vững, sử dụng ít năng lượng, có khả năng tái chế cao và ít phát thải chất độc hại. Doanh nghiệp cũng có thể làm việc với các nhà cung cấp có cam kết bảo vệ môi trường và tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững. Quá trình mua sắm xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn có thể tạo ra sự khác biệt trong mắt khách hàng và đối tác.
Bước 5: Thực hiện các biện pháp xanh
Các biện pháp xanh như tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu chất thải và giảm khí thải nhà kính. Tuy nhiên, chúng đòi hỏi doanh nghiệp phải áp dụng các công nghệ sạch, cải tiến quy trình sản xuất và triển khai các chiến lược giảm thiểu rủi ro môi trường. Các biện pháp này không chỉ giúp giảm tác động đến môi trường mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế thông qua việc tiết kiệm chi phí.
Bước 6: Truyền thông và nâng cao nhận thức
Truyền thông về các sáng kiến xanh của doanh nghiệp là rất quan trọng để xây dựng hình ảnh và tăng cường nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường. Doanh nghiệp cần chia sẻ các hoạt động bảo vệ môi trường qua các kênh truyền thông như website, mạng xã hội (Social Media) và các sự kiện cộng đồng. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cho nhân viên về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường cũng cần được thực hiện qua các chương trình đào tạo, hội thảo, workshop và chiến dịch truyền thông nội bộ.
Bước 7: Đánh giá và cải tiến liên tục
Doanh nghiệp cần có quy trình đánh giá thường xuyên các hoạt động bảo vệ môi trường để xác định hiệu quả của các biện pháp xanh đã triển khai. Việc đánh giá này sẽ giúp nhận diện các điểm mạnh và điểm yếu, từ đó đưa ra các biện pháp cải tiến. Cải tiến liên tục là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp không ngừng nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường và đồng thời cải thiện năng lực cạnh tranh.
Doanh nghiệp cần phát triển một hệ thống quản lý môi trường chặt chẽ
Các giải pháp phát triển doanh nghiệp xanh
Cung cấp sản phẩm và dịch vụ xanh
Để phát triển doanh nghiệp xanh, việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường là điều cần thiết. Các sản phẩm xanh thường được làm từ nguyên liệu tái chế hoặc bền vững, được sản xuất với quy trình tiết kiệm năng lượng và có thể tái sử dụng hoặc tái chế sau khi hết tuổi thọ. Doanh nghiệp có thể đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra các sản phẩm mới giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, chẳng hạn như sản phẩm sử dụng ít năng lượng hoặc các loại bao bì dễ phân hủy sinh học.
Các dịch vụ xanh cũng bao gồm những giải pháp hỗ trợ môi trường, như tư vấn về năng lượng tái tạo, bảo trì các thiết bị tiết kiệm năng lượng hoặc cung cấp dịch vụ quản lý chất thải hiệu quả. Doanh nghiệp cũng có thể áp dụng mô hình kinh doanh tuần hoàn, nơi mà sản phẩm hoặc dịch vụ có thể được tái sử dụng hoặc tái chế một cách tối ưu sau khi hết hạn sử dụng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn thu hút khách hàng đang tìm kiếm các giải pháp tiêu dùng bền vững.
Phát huy chuẩn mực đạo đức kinh doanh
Doanh nghiệp xanh không chỉ quan tâm đến môi trường mà còn phải thực hành chuẩn mực đạo đức trong kinh doanh như minh bạch trong các hoạt động tài chính, không tham gia vào các hành vi gian lận hay tham nhũng và đối xử công bằng với tất cả các đối tác, khách hàng và nhân viên. Đồng thời, xây dựng các chính sách về trách nhiệm xã hội và môi trường, đảm bảo rằng họ luôn tuân thủ các tiêu chuẩn cao về đạo đức, bao gồm cả việc bảo vệ quyền lợi của người lao động và tham gia vào các hoạt động cộng đồng.
Việc phát huy chuẩn mực đạo đức cũng có thể giúp doanh nghiệp tạo dựng được lòng tin với khách hàng, nhà đầu tư và các bên liên quan. Doanh nghiệp cần phải chứng minh cam kết với các giá trị bền vững và minh bạch thông qua các báo cáo CSR (trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp), chứng nhận từ các tổ chức uy tín hoặc các sáng kiến bảo vệ môi trường, tạo ra một môi trường kinh doanh đáng tin cậy và bền vững.
Tối ưu hóa tài nguyên
Tối ưu hóa tài nguyên là giải pháp then chốt để giúp doanh nghiệp phát triển theo hướng xanh. Điều này bao gồm việc sử dụng hiệu quả nguồn lực thiên nhiên như năng lượng, nước và nguyên liệu, đồng thời giảm thiểu lượng chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất và vận hành. Một trong những cách hiệu quả nhất để tối ưu hóa tài nguyên là áp dụng các công nghệ tiên tiến, giúp giảm thiểu mức tiêu thụ năng lượng và sử dụng nguyên liệu tái tạo.
Doanh nghiệp cũng có thể áp dụng các chiến lược tiết kiệm năng lượng, chẳng hạn như đầu tư vào các hệ thống chiếu sáng LED tiết kiệm năng lượng, sử dụng thiết bị hiệu quả hơn và tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm mức độ lãng phí. Ngoài ra, việc tái chế và tái sử dụng nguyên liệu và vật liệu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu lượng rác thải và tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên.
Tối ưu hóa tài nguyên không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành, tăng hiệu quả kinh tế và cải thiện khả năng cạnh tranh trên thị trường. Các doanh nghiệp xanh cũng có thể áp dụng các công cụ đo lường hiệu quả tài nguyên như kiểm toán năng lượng, để đánh giá và cải thiện các hoạt động sử dụng tài nguyên trong suốt vòng đời sản phẩm và dịch vụ của mình.
Doanh nghiệp có thể cung cấp các sản phẩm, dịch vụ hoặc giải pháp xanh
Thách thức trong quá trình phát triển doanh nghiệp xanh
- Chi phí đầu tư ban đầu cao
- Thiếu cơ sở hạ tầng
- Chính sách hỗ trợ chưa hoàn thiện
- Thiếu nguồn lực và chuyên môn
- Khó khăn trong thay đổi thói quen và văn hóa doanh nghiệp
- Thách thức về thị trường và cạnh tranh
- Rủi ro kinh doanh
Chi phí đầu tư ban đầu cao
Việc chuyển sang sử dụng công nghệ xanh, cải thiện quy trình sản xuất và đầu tư vào các thiết bị tiết kiệm năng lượng hoặc nguyên liệu tái chế có thể tốn kém đáng kể. Các doanh nghiệp có thể cần phải đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ thân thiện với môi trường, cũng như thiết lập hệ thống quản lý môi trường (EMS). Mặc dù lợi ích lâu dài là giảm chi phí vận hành và thu hút khách hàng có ý thức về môi trường, nhưng chi phí ban đầu vẫn là một rào cản lớn đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Thiếu cơ sở hạ tầng
Để triển khai các giải pháp xanh, một trong những yếu tố quan trọng là có cơ sở hạ tầng phù hợp, bao gồm hệ thống tái chế, hệ thống năng lượng tái tạo (như điện mặt trời, gió) và các cơ sở sản xuất sử dụng công nghệ xanh. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, cơ sở hạ tầng còn thiếu hoặc chưa phát triển đủ để hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các hoạt động bảo vệ môi trường. Điều này có thể làm tăng chi phí và thời gian triển khai, đồng thời tạo ra khó khăn trong việc duy trì các hoạt động bền vững. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng phù hợp, nhưng điều này đòi hỏi một chiến lược dài hạn và sự cam kết về tài chính.
Chính sách hỗ trợ chưa hoàn thiện
Một thách thức lớn nữa là chính sách và pháp lý hỗ trợ doanh nghiệp xanh chưa hoàn thiện ở nhiều quốc gia và khu vực. Mặc dù ngày càng có nhiều chính sách khuyến khích doanh nghiệp xanh thông qua ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính hoặc các sáng kiến bảo vệ môi trường, nhưng những chính sách này vẫn thiếu đồng bộ và không đủ mạnh mẽ để tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào bảo vệ môi trường. Nhiều quốc gia vẫn thiếu các quy định rõ ràng về trách nhiệm môi trường của doanh nghiệp, cũng như các biện pháp khuyến khích áp dụng công nghệ sạch và bền vững. Điều này gây khó khăn cho các doanh nghiệp khi họ phải đối mặt với những thay đổi chính sách không lường trước hoặc thiếu sự minh bạch trong quy trình thực thi các biện pháp bảo vệ môi trường.
Thiếu nguồn lực và chuyên môn
Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc phát triển doanh nghiệp xanh do thiếu nguồn lực và chuyên môn cần thiết. Việc chuyển đổi sang mô hình kinh doanh xanh đòi hỏi các kiến thức sâu rộng về các công nghệ sạch, quy trình sản xuất bền vững và các phương pháp quản lý môi trường. Doanh nghiệp cần đội ngũ nhân viên có kỹ năng chuyên môn cao trong các lĩnh vực như công nghệ xanh, quản lý năng lượng và tái chế. Tuy nhiên, nguồn nhân lực có trình độ cao trong các lĩnh vực này còn thiếu, đặc biệt là tại các thị trường đang phát triển. Doanh nghiệp cần phải đầu tư vào đào tạo và phát triển kỹ năng cho đội ngũ nhân viên để có thể vận hành hiệu quả mô hình xanh.
Khó khăn trong thay đổi thói quen và văn hóa doanh nghiệp
Việc chuyển đổi sang một mô hình kinh doanh xanh không chỉ yêu cầu thay đổi về cơ sở vật chất và quy trình sản xuất mà còn liên quan đến văn hóa doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ gặp phải khó khăn trong việc thay đổi thói quen làm việc của nhân viên, từ việc tiết kiệm năng lượng, tái chế, đến việc áp dụng các quy trình xanh trong mọi hoạt động. Sự thay đổi này có thể gặp phải sự phản đối từ nhân viên, đặc biệt là khi có sự thay đổi lớn trong công việc hoặc quy trình làm việc. Vì vậy, việc tạo dựng một văn hóa doanh nghiệp thân thiện với môi trường và thúc đẩy sự tham gia của tất cả các cấp trong công ty là một thách thức không nhỏ.
Thách thức về thị trường và cạnh tranh
Mặc dù ngày càng có nhiều khách hàng quan tâm đến sản phẩm và dịch vụ xanh, nhưng thị trường này vẫn còn nhỏ và chưa phát triển mạnh mẽ ở một số khu vực. Các doanh nghiệp xanh có thể gặp khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng hoặc tạo dựng được thương hiệu trong một thị trường cạnh tranh. Thêm vào đó, một số doanh nghiệp chưa chuyển đổi sang mô hình xanh vẫn có thể cung cấp sản phẩm giá rẻ hơn nhờ vào các quy trình sản xuất truyền thống và sử dụng nguyên liệu không bền vững. Điều này có thể tạo ra một sự cạnh tranh không công bằng, khiến các doanh nghiệp xanh gặp khó khăn trong việc duy trì và mở rộng thị phần.
Rủi ro kinh doanh
Rủi ro kinh doanh trong quá trình phát triển doanh nghiệp xanh có thể đến từ nhiều yếu tố, bao gồm thay đổi quy định pháp lý, biến động giá nguyên liệu và sự không chắc chắn trong việc áp dụng công nghệ mới. Doanh nghiệp có thể đối mặt với rủi ro tài chính khi phải đầu tư vào các công nghệ và quy trình mới mà không có sự bảo đảm về lợi nhuận ngay lập tức. Các doanh nghiệp xanh cũng có thể gặp phải những rủi ro liên quan đến khả năng duy trì sự bền vững về môi trường và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe trong tương lai. Do đó, việc quản lý rủi ro và lên kế hoạch dài hạn là cần thiết để đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững.
Các doanh nghiệp xanh đang thiếu các nguồn lực đáp ứng
Các doanh nghiệp xanh tại Việt Nam
Tại Việt Nam, đặc biệt là tại TP.HCM, xu hướng phát triển các doanh nghiệp xanh ngày càng trở nên mạnh mẽ trong những năm gần đây. Vào năm 2024, TP.HCM đã trao tặng danh hiệu "Doanh nghiệp xanh" cho 98 doanh nghiệp, điều này phản ánh sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động bảo vệ môi trường của cộng đồng doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp xanh tại TP.HCM không chỉ tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường mà còn áp dụng các chiến lược và công nghệ tiên tiến để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế. Những doanh nghiệp này hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ sản xuất, dịch vụ, đến thương mại, nhưng đều có chung mục tiêu là thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Thành công của một doanh nghiệp trong tương lai không chỉ đo bằng lợi nhuận mà còn ở khả năng đóng góp vào sự phát triển bền vững của xã hội. Doanh nghiệp xanh chính là lời khẳng định mạnh mẽ về sự cam kết này, thể hiện tầm nhìn dài hạn, trách nhiệm và sự đổi mới trong cách thức kinh doanh.
